Üreme sisteminin içerisinde herhangi bir düzeyde taş oluşmasına ürolitiyazis denir. En çok taş oluşumunun görüldüğü yer böbreklerdir. Oldukça sık görülen bir hastalık olan böbrek taşı, özellikle erkeklerde daha sık ortaya çıkmaktadır. Günümüzde taş oluşumunda ailesel yatkınlığın olduğu da bilinmektedir.
Bazı maddeler idrarda çok fazla miktarda bulunursa böbrekte çökerek birikebilir. Biriken bu maddeler daha sonra büyür ve böbrek taşını oluşturur. Böbrek taşları idrar yoluyla atılabilir. Fakat bu taşlar, idrar yollarında tıkanıklık meydana getirip, idrarın geçişine izin vermezse tehlikelidir. Şiddetli böbrek ağrısı ortaya çıkar.
Böbrek Taşı Kimlerde Oluşur?
Toplumda daha çok erkeklerde görülen böbrek taşları her bölgede, her mevsimde ve her iklim koşullarında görülebilir. Yaz döneminde vücudun daha fazla su kaybetmesi nedeniyle daha sık böbrek taşı oluştuğu gözlemlenir. Çeşitli faktörler taş oluşumuna neden olabilir. Genetik yatkınlık, az su tüketiminin olması, bol su tüketimi gibi etkenler dışında, vücuda alınan kimyasal maddelerde böbrek taşına neden olabilir.
Böbrek Taşı Oluşmasının Nedenleri:
Böbrek taşına yol açan maddeler ürik asit, sistin, kalsiyum, oksalat gibi maddelerdir. Bu maddelerin idrarda yüksek miktarlarda bulunması böbrek taşı oluşumuna neden olur. Bazı hastalıklar, ilaçlar, beslenme alışkanlığı böbrek taşının ortaya çıkmasına neden olabiliyor. Bunlar böbrek taşının oluşmasında etkili olan hazırlayıcı etkenlerdir.
Gut hastalarında böbrek taşı görülme ihtimali daha fazladır. Daha öncesinde böbrek taşı olan kişilerde tekrar taş oluşabilir. Böbrek taşının bu kişilerde tekrar görülme riski ilk 10 yılda %60-80 dolayındadır. Ayrıca bazı ilaçların yan etkileri böbrek kristallerinin oluşmasına neden olur.
Diğer bir neden ise beslenme alışkanlığıdır. Kola gibi asitli içeceklerin uzun süre yüksek miktarlarda tüketilmesi ve liften fakir besinlerle beslenme sonucu böbrek taşı oluşabilir. Bunların dışında alkollü içeceklerin kısıtlanması gereklidir.
Böbrek taşı riskini artıran başlıca faktörler şunlardır:
– İdrar yolu enfeksiyonu geçirmek (struvit taşı)
– Böbrekte bulunan yapısal bozukluklar, akımı kısıtlayıcı yapı
– Böbrek hastalığının olması (renal tübüler asidoz, kistik böbrek hastalığı gibi)
– Beslenme alışkanlıklarının uygun olmaması
– Yetersiz sıvı almak, çevresel, psikolojik, sosyal ve dini etkenler
– Sıcak iklim koşullarında yaşamak
– Hiperkalsiüri, sistinüri, hiperokzalüri ve hiperürikozüri
– Kullanılan bazı ilaçlar (özellikle asetazolamide, anti viral ilaçlar taş oluşumuna neden olabilir)
– Bazı bağırsak kökenli hastalıklar (inflamatuar bağırsak hastalığı gibi)
– Genetik etkenler böbrek taşı riskini arttırır.
Böbrek Taşı Tedavisi:
Böbrek taşının başladığı dönemde herhangi bir cerrahi yöntem uygulanmaz. Bu dönemde taşın kendiliğinden düşmesi hedeflenir. Bunun için hastaya bol su içmesi tavsiye edilir. Ayrıca ağrıyı önlemek için hastaya ağrı kesiciler (analjezikler) verilir.
Şiddetli böbrek ağrısına yol açan taşlar varsa hasta hastaneye yatırılır. Cerrahi tedavi gerektiren durumlarda uygulanan ve sık bilinen bir metot taş kırmadır. Yüksek enerjili dalga ile taş küçük parçalara ayrılır. Bu parçalar idrarla oldukça rahat bir şekilde atılır. Fakat bu yöntem bütün böbrek taşlarına uygulanamaz. Büyük taşlar için böbreğe bir tüp yetiştirilir. Bu tüp sayesinde taşlar böbrekten çıkarılır.
Bir diğer yöntem ise üreteroskopidir. İnce bir endoskop sayesinde idrar kanalında ilerlenir ve tıkanıklığa neden olan taş çıkartılır. Bu yöntem daha alt kısımdaki taşlar için kullanılmaktadır.
Tedavi uygulandıktan ve taş çıkarıldıktan sonra bir yıl hasta kontrol edilir. Çünkü tekrarlama riski fazladır. Tedavi sonrası beslenmeye dikkat edilmelidir. Tuz alımı azaltılmalıdır. Asitli ve alkollü içeceklerden uzak durulmalıdır. Limon suyunun içilmesi böbrek taşını önlemede etkilidir.