İlk Türk İslam Devletleri‘nde ordunun önemli kısmını Türkler oluşturuyordu. Güçlü bir ordu devletin temeli olarak kabul edilmiştir (Ordu- Millet Anlayışı). İslamiyet’in kabul edilmesiyle birlikte benimsenen cihat anlayışı, Türklerin bir anlamda savaşçı özelliğini daha da pekiştirmiştir.
Büyük Selçuklu Devleti‘nde en güçlü ordu Sultan Melikşah Dönemi‘nde kurulmuş, bu ordu 10’lu sisteme göre teşkilatlandırılmıştır.
Türk İslam Devletlerinde Ordu Genel Olarak Şu Kısımlardan Oluşmaktadır:
Hassa Askerleri: Sultana bağlı ve onun güvenliğini sağlayan özel birlikler olup maaşlı askerlerdir (Karahanlı ve Gaznelilerde). 3 aylık olarak verilen maaşa ”Bistegani” denir. Selçuklularda ise farklı olarak maaş yerine ikta gelirleri alırlar.
Gulaman-ı Saray: Gulam ”köle” demektir. Farklı milletlerden seçilip Gulamhane‘de özel olarak yetiştirilen ücretli askerlerdir. Doğrudan sultana bağlı muhafız birlikleri olup sultanın sarayını korurlardı (Osmanlı’daki karşılığı devşirmedir). İlk kez Karahanlılar tarafından oluşturulmuştur.
İkta Ordusu (Sipahiler): İkta sahibi olanların ikta gelirleri karşılığı beslemek zorunda oldukları atlı askerlerdir (cebelü). Bu ordu birimi devletten maaş almazdı. Tamamı Türk ve Müslümanlardan oluşur. İlk kez Hz. Ömer döneminde kullanılan askeri ikta, Büyük Selçuklular tarafından geliştirilmiştir. Bu ordu Osmanlı’da Tımarlı Sipahi ordusuna örnek olmuştur.
Eyalet Askerleri: Melik ve eyalet valilerinin askeri birlikleridir.
Türkmenler: Türkmenlerden savaş zamanı orduya katılan birliklerdir. Türkmenler genellikle uçlara yerleştirilir ve sınır güvenliği sağlanırdı.
Yardımcı Kuvvetler: Bağlı devlet ve beyliklerin savaş zamanı gönderdiği paralı askerlerdir.
Unutma: Selçuklular‘da ayrıca bazı sınıflarda uzmanlaşmaya gidilmiştir. Örneğin kalelere tırmanan düşmanların üzerine yağ döken neftçiler, duvar delen nekkabalar ve kale surlarını yıpratan mancınıkçılar bunlar arasındadır. Gazneliler ise orduda fil ve ücretli asker kullanmıştır. Bunlar özellikle düşman ordularının dağıtılmasında önemli fonksiyon üstlenmiştir. |